Mới đây, Đại sứ của Mỹ ở Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) ông Robert M.Orr  đã có chuyến đi thực tế khảo sát một số cụm công trình thuộc Dự án thuỷ lợi lưu vực sông Hồng giai đoạn 2 (ADB3) trong đó có cụm công trình thủy lợi đầu mối Tắc Giang – Phủ Lý sau 1 năm đi vào hoạt động. Cùng đi với đoàn có Ban quản lý trung ương dự án thủy lợi (CPO), cán bộ Quản lý dự án của văn phòng ADB tại Việt Nam và các Cục, Vụ thuộc Bộ Nông nghiệp.  

Công trình thủy lợi lớn nhất Hà Nam

Ông Robert M.Orr phấn khởi nói: “nếu như chỉ nhìn dự án trên giấy tờ thì chúng tôi không thể hình dung được quy mô cũng như hiệu quả to lớn mà dự án mang lại cho người dân Hà Nam. 54 xã được trong đó có 36 xã nghèo và hơn 400 nghìn người dân được hưởng lợi thì đó là những con số không hề nhỏ chút nào”.

Nhìn vào những con số trên nếu quay lại thời điểm trước khi có dự án mới thấy hết được cái gọi là ‘con số không hề nhỏ’. Trước đây, khi chưa có công trình thủy lợi Tắc giang – Phủ lý, người dân ở đây phải chịu cảnh hạn hán, không có nước tưới tiêu gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới vụ lúa Đông Xuân. Cũng chính bởi vậy mà nơi đây mới có cái tên ‘tắc giang’ – là chỗ không có cống, bị tắc. Mãi tới khi mở hệ thống này mới tạo nên sự lưu thông nước giữa hệ thống sông Hồng, sông Châu và sông Đáy.

Phó Giám đốc Công ty khai thác công trình Nam Hà Nam cho biết, đối với tỉnh Hà Nam đây là một công trình thủy lợi lớn nhất và đây cũng là công trình hoàn thành được nguyện vọng từ rất lâu đời của đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Nam, bởi, công trình đã phục vụ tưới tiêu và nước sinh hoạt cho nhân dân địa bàn.

Công trình thủy lợi Tắc Giang – Phủ Lý cơ bản hoàn thành tháng 12/2009 mặc dù còn một số hạng mục chưa hoàn thành nhưng đã đưa vào sản xuất. Ngay khi đưa vào hoạt động giai đoạn này, hệ thống công trình thủy lợi đã giải quyết được vấn đề hạn cho vụ Đông Xuân năm 2009. “Đối với bà con nông dân có một ý nghĩa rất lớn. Những năm trước, khi chưa có hệ thống thủy lợi này, tình hình nước tưới tiêu rất căng thăng, cho tới khi có công trình hoàn thành vào năm 2010 thì hiệu quả này lại càng được phát huy hết tác dụng khiến cho bà con nông dân hết sức phấn khởi” – Phó Giám đốc Công ty khai thác công trình Nam Hà Nam nhấn mạnh.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Nam cho biết, là một trong những vùng trọng điểm lúa của khu vực vịnh Bắc Bộ do vậy vấn đề thủy lợi đặc biệt được xem trọng tại Hà Nam. Toàn bộ hệ thống Tắc giang - Phủ lý đã tăng cường mực nước, điều tiết lũ, chất lượng nước cải thiện môi trường nước để phục vụ cho đời sống của nhân dân, sản xuất, nông nghiệp và để tăng cường lượng nước cho sông Nhuệ và sông Đáy. 54 xã được trong đó có 36 xã nghèo và hơn 400 nghìn người dân được hưởng lợi. Mặc dù dự án nằm trên đất Hà Nam nhưng khu vực hưởng lợi là 6 tinh đồng bằng sông Hồng.

Nhờ có công trình thủy lợi này mà trong 1 năm qua, diện tích gieo trồng lúa và cây vụ đông tăng 10-15% so với trước khi có dự án, giá trị sản phẩm thuần/ha là tăng 25%, giảm được hộ nghèo từ 12,5% xuống 8,2%. An sinh xã hội, văn hóa được cái thiện, đời sống nhân dân tốt hơn…

Bước đệm cho sự phát triển tiếp theo

Với 90% nguồn vốn từ ADB, 10% từ vốn đối ứng của Chính phủ Việt Nam, cụm công trình thủy lợi đầu mối Tắc Giang – Phủ Lý được đánh giá là cụm công trình sử dụng nguồn vốn tài trợ rất có hiệu quả. Dưới góc độ của nhà thầu, ông Phạm Trọng Vân – Tổng Giám đốc Tổng Công ty xây dựng An Bình cho biết, cơ bản các dự án có tài trợ của ADB hay WB đều đáp ứng tốt nguồn vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đẩy nhanh tiến độ hoàn thành công trình và nhà thầu ít gặp khó khăn do không phải kéo dài thời gian thi công, chịu ảnh hưởng bởi chi phí thị trường tăng.

Sau quá trình nỗ lực của các Ban, Ngành, nhà thầu để dự án đạt được hiệu quả tốt nhất như trên, thì vấn đề đặt ra lại là công tác “hậu công trình” hay nói cách khác đó là công tác bảo dưỡng duy tu cho công trình lớn nhất này. Phó Giám đốc Công ty khai thác công trình thủy lợi Nam Hà Nam cho biết đã được tỉnh giao nhiệm vụ hàng năm kiểm tra 2 lần để phát hiện ra hư hỏng khắc phục sửa chữa kịp thời. Tuy nhiên, ông Hòa cũng nói thêm, với những công trình thủy lợi đa mục tiêu lớn từ dân sinh kinh tế, nước sạch, giao thông… như cụm công trình đầu mối Tắc Giang – Phủ Lý thì việc dựa vào nguồn vốn cấp bù hàng năm để thực hiện vấn đề hậu công trình sẽ gặp khó khăn do nguồn vốn quá ít. Ông đề nghị với công trình đa mục tiêu nên bổ sung nguồn vốn cấp bù hàng năm. Đối với công ty khai thác công trình thủy lợi Nam Hà Nam việc cấp bù hàng năm vào khoảng 35-36 tỷ và công ty chỉ giành một phần nhỏ duy tu bảo dưỡng vì còn phải trả lương cho công nhân, thực hiện hệ thống bơm nước….

Hiện tại, hệ thống công trình đầu mối Tắc Giang – Phủ Lý hoàn thành đã mang lại hiệu quả tích cực song nếu căn cứ vào rà soát thủy lợi của cả vùng thì công trình mới đạt được 60% hiệu quả và nếu phát huy tiếp 40% còn lại sẽ mang lại hiệu quả to lớn hơn nữa. Để hoàn thiện và đạt hiệu suất 100% cho toàn bộ dự án quy hoạch này, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Nam đề xuất thực hiện nạo vét 8 cây số trên sông Duy Tiên, đập chợ Lương, trạm bơm chợ Lương; nạo vét đạp điều tiết Vĩnh Trụ và đập Quang Trung để lấy nước từ sông Châu Giang. Trên tổng thể này tỉnh đã rà soát, sau đó lập dự án để xin vốn và căn cứ vào nguồn vốn để thực hiện. Hiện, dự án phát huy hiệu quả của hệ thống này đang triển khai và rất cần thêm nguồn vốn hỗ trợ từ ADB.

Ông Robert M,Orr cho biết sẽ báo cáo Nghị viện xem xét đề nghị viện trợ tiếp cho dự án tổng thể này. “Tôi tin rằng thành công của giai đoạn đầu là điều kiện rất tốt cho việc xin viện trợ của dự án tiếp theo” – ông nói.

"Trong bối cảnh nền kinh tế nước ta còn gặp khó khăn chung do ảnh hưởng của kinh tế toàn cầu, một công trình được đánh giá có chất lượng cao, tính quy mô và hiệu quả to lớn như cụm công trình thủy lợi đầu mối Tắc Giang – Phủ Lý xứng đáng được đề xuất lên Bộ Xây dựng cấp bằng công trình đạt huy chương vàng chất lượng” – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Nam nhận định.

Một số hình ảnh tại công trình thủy lợi đầu mối Tắc Giang - Phủ Lý:

Cụm công trình đầu mối Tắc giang tại Chuyên Ngoại-Duy Tiên-Hà Nam

Đại sứ của Mỹ ở Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) ông Robert M.Orr (áo xanh) đi thăm công trình thủy lợi đầu mối Tắc Giang

Cụm công trình đầu mối Phủ Lý

Ông Robert M.Orr thăm công trình thủy lợi đầu mối Phủ Lý

Ông Robert M.Orr chụp ảnh lưu niệm cùng ông Phạm Trọng Vân – Tổng Giám đốc Tổng Công ty xây dựng An Bình (nhà thầu thi công dự án này)

N.Phương